Beuken
- gecommercialiseerd als ‘beuken’;
- sterke, harde en splintervrije houtsoort;
- gemakkelijk bewerkbaar;
- witachtig tot lichtbruin kernhout dat verdonkert;
- soms gestoomd, wat het hout roze maakt;
- niet duurzaam en gebruikt voor binnentoepassingen;
- talloze binnentoepassingen zoals trappen, (intensief belopen) parket
en plankenvloeren, stoelen en andere meubelen, kleine
gebruiksvoorwerpen;
- schilfineer en multiplex voor interieurinrichting, (gebogen) paneelbekleding, werktafels, (school)meubelen;
- dé houtsoort voor buigwerk;
- geklasseerd op basis van uitzicht volgens Europese norm (NBN EN-975-1 : 1996. Gezaagd hout – Indeling van loofhout op uiterlijk – Deel 1: Eik en beuk).
Eigenschappen
Herkomst
Het beukengeslacht Fagus telt weinig botanische soorten. België commercialiseert bijna uitsluitend hout van de gewone beuk (Fagus sylvatica).
De
beuk groeit het best op leemhoudende gronden met voldoende vocht, humus
en kalk. Hij komt voor van op het Europese vasteland tot aan de Zwarte
Zee, met twee optimale groeigebieden: het Franse Centraal Massief en de
zuidelijke Bosnische Karpaten. Ook in Belgisch en Frans Lotharingen en
de Vogezen groeien beuken.
‘Rode’ beuken
Sommige beuken hebben een ‘valse’
rode kern. Een vlies (thyllen) sluit dan de houtvaten af. De begrenzing
ervan loopt soms parallel met de jaarringen, maar kan ook grillig zijn.
‘Rode’ beuken zijn minderwaardig aan de gewone ‘witte’. Er is nog geen
eenduidige verklaring waarom in sommige streken meer ‘rode’ dan ‘witte’
beuken voorkomen.
Uitzicht
De meeste beuken worden geveld na 80,
maximaal 120 jaar. Dan is zijn diameter ongeveer 1,2 meter. De stam is
gemiddeld 30 meter hoog, waarvan 9 meter takkenvrij.
Kleur en tekening
Het kern- en spinthout van de
beuk verschillen weinig van kleur. Versgezaagd is het kernhout witachtig
of heel lichtbruin. Het verdonkert tot licht geelbruin onder invloed
van lucht en licht. Gestoomd beukenhout is veel rozer.
Beukenhout
heeft een rechte, soms golvende draad en een fijne nerf. Het heeft een
gelijkmatige structuur met weinig tekening. Op dosse vertoont het vage
vlammen, op kwartier geen speciale tekening op kleine spiegels na
(overlangs doorgesneden stralen). Op onzuivere kwartiervlakken vallen de
aangesneden stralen op als min of meer lusvormige lijntjes van 1 tot 4
mm.
Duurzaamheid
Beukenhout is niet duurzaam en dus
gevoelig voor aantasting door insecten en schimmels. Boktorlarven maken
na het vellen soms ovale gangen van 5 tot 8 mm hoog in de stammen.
Daarom is het aangewezen het versgekapte hout meteen te verwerken.
Droging en vochtgehalte
Beukenhout droogt meestal
snel, maar met een grote kans op scheuren en vervormingen. Dat komt
door het grote verschil tussen de radiale en tangentiële krimp. Droog
het boolhout eerst in de openlucht voor het in de droogkamer gaat.
Blijft de temperatuur enige tijd constant boven de 60 °C? Dan krijgt het
hout een rozeachtige kleur.
Bewerking
Beukenhout is gemakkelijk bewerkbaar,
zowel machinaal als met de hand. Toch gaat dat iets beter met hout uit
de optimale groeigebieden (Frankrijk, Centraal- en Oost-Europa). Dat
heeft een mildere structuur en is gemakkelijker bewerkbaar dan het
hardere en splinterige hout uit de noordelijke groeigebieden. Door het
te schaven, krijgt het een fraai glad oppervlak.
Versgezaagd hout of
inwendige droogspanningen doen zaaggereedschap soms klemmen in de
lengte. Gebruik scherp gereedschap in gunstig weer. Anders veroorzaakt
het schuren van de zaag donkere brandplekken.
Stomen
Stomen geeft beukenhout een rozeachtige
kleur en verzacht de soms grote kleurverschillen in het kernhout. De
stoomtijd bepaalt de kleur. Bij hout met een vochtgehalte van 20% duurt
het stomen maximaal drie dagen bij 80 à 90 °C.
Daarnaast maakt stomen
het hout ook elastischer, wat het buigwerk vergemakkelijkt. Het
neutraliseert ook de groeispanningen en vermindert de kans op
vervormingen en scheuren bij de bewerking.
Buigen
Beukenhout buigen kan op twee manieren:
- Dun gezaagd hout of fineer wordt in mallen gelijmd en tot de gewenste vorm geperst.
- Massief hout wordt eerst gestoomd om het elastisch te maken, waarna
een buigmachine het in de gewenste vorm buigt. Als het afkoelt, verliest
het hout zijn plasticiteit en behoudt het zijn vorm.
Schilfineer
Gestoomd beukenhout is gemakkelijk te
schillen voor fineer- of multiplextoepassingen. Met een fineermes
stript u de ronddraaiende stam. Zo krijgt het hout een licht golvende
tekening.
Snijfineer
Niet-gestoomd wit beukenhout wordt ook
gesneden tot fineer. Daarvoor is het aangewezen hout te kiezen zonder
waarneembaar hart. De gekantrechte en hartgekloofde blok wordt dan laag
voor laag afgesneden, wat een vlamtekening oplevert op dosse. Kwartiers
snijden? Dat kan ook. De kwartronde blok wordt dan laag voor laag
afgesneden in de richting van de stralen. Dat maakt de spiegels
zichtbaar.
Bevestigen
Wilt u het hout nagelen of schroeven? Boor het dan voor.
Afwerking en behandeling
Lijmen, lakken,
politoeren of beitsen leveren geen problemen op. Beukenhout neemt wel
onregelmatig product op. Wilt u een egaal gekleurd oppervlak? Laat het
kleuren dan over aan een vakman. Het hout heeft open poriën en neemt
gemakkelijk verduurzamingsproducten op.
Toepassingen
- (intensief belopen) parket en plankenvloer voor sportzalen, vergaderzalen, banken, hotels;
- schilfineer en multiplex voor interieurinrichting, (gebogen) paneelbekleding, werktafels, (school)meubelen;
- trappen;
- stoelen en andere zitmeubelen (zowel de zichtbare als onzichtbare delen);
- tafelpoten en onderstellen (soms tafelbladen);
- lattenbodems;
- kindermeubelen, -boxen, -stoeltjes;
- speelgoed, schaakspelen, blokkendozen;
- kleine houten voorwerpen;
- draaiwerk;
- keukengerei zoals eetplanken, eierdopjes, schepjes, zandlopers;
- tandenstokers;
- borstels;
- schrijfgerief, latten, pennendozen;
- decoratieve gadgets.
Woodforum,
‘Beukenhout’, internet, opgeroepen op 13 april 2014, http://www.woodforum.be/nl/houtsoorten/beukenhout
S.I. WISELIUS, Houtvademecum, druk 10, BIM Media BV, Den
Haag, publicatiedatum: 01/07/2010, 736 pagina’s
