Afzelia
- zeer
duurzaam en stabiel Afrikaans hout;
- lichtoker
tot bruinrood;
- vijf
botanische soorten waaronder Afzelia bipindensis Harms (doussié);
- geschikt
voor binnen en buiten;
- Afzelia
doussié is een van de weinige houtsoorten dat nat verwerkt kan worden.
Herkomst
België brengt vijf botanische afzeliasoorten op de markt, verdeeld in twee
groepen:
Doussié
- Afzelia
bipindensis Harms
Tropisch regenwoud
Doussié uit Kameroen en Gabon;
Doussié of gele apa uit Nigeria.
Niet-Doussié
- Afzelia
africana Sm.Savanne en tropisch bos met droog seizoen
Lingue uit Senegal, Noord-Congo,
Kameroen en Ivoorkust;
(Rode) apa uit Nigeria, Ghana en Kameroen. - Afzelia
pachyloba HarmsSecundair bos
Pachyloba uit Kameroen en Gabon;
(Witte) apa uit Nigeria, Ghana en Kameroen. - Afzelia
bella HarmsWestelijke deel van tropisch bos
Bella uit Kameroen, Gabon en Ghana. - Afzelia
quanzensis Welm.
Chanfuta uit Mozambique.
Uitzicht
De afzeliaboom wordt gemiddeld 15 tot 25 meter hoog. De stam is recht, met een
gemiddelde diameter van 90 cm. De wortelaanlopen zijn één tot anderhalve meter
hoog. De kroon spreidt zich verticaal of horizontaal uit: leeftijd en groei
bepalen zijn vorm. De Afzelia pachyloba en witte apa hebben
kleinere bladeren, de Afzelia bella verliest ze deels. De Afzelia
lingue is dan weer kleiner en heeft een slechtere stamvorm.
Kleur en tekening
Het kernhout vertoont soms grote kleurschakeringen binnen één stam: van lichtoker
tot bruinrood. Op de Afzelia chanfuta en pachyloba na, is
de structuur gelijkmatig en meestal zonder uitgesproken tekening. Het spinthout
is witgelig. Op dosse gezaagd, vertoont het hout soms vage vlammen, op kwartier
kunnen dat vage strepen worden. Dat hangt af van de kruisdraad, de variatie in
dikte van de vezelwand of de kleurschakeringen.
Afzelines
Afzeliahout bevat veel afzelines. Die vullen de natuurlijke scheuren in
de stam, de vaten of zelfs het weefsel daar rond (parenchym). Bij doussié
zijn ze geel, bij de andere soorten wit of roze. Die verschillen zijn vast te
stellen in het laboratorium, waar de afzelines verschillend fluoresceren onder
uv-licht.
Duurzaamheid
Het kernhout is zeer duurzaam (natuurlijke duurzaamheidsklasse I).
Droging en vochtgehalte
BuitenschrijnwerkAfzeliadoussié is stabiel en vraagt geen bijzondere droging voor
buiten. De drempelwaarde van 18 procent houtvochtgehalte mag overschreden
worden, op voorwaarde dat de krimp niet voor onregelmatigheden zorgt bij de
afwerking (STS 52 Houten buitenschrijnwerk).
Afzelia apa, bella, chanfuta, lingue en pachyloba
vereisen een vochtgehalte van maximaal 18 procent. Anders kan de krimp voor
onregelmatigheden zorgen bij de afwerking.
Binnenschrijnwerk
Afzelia is zeer stabiel voor binnen. Afhankelijk van de toepassing, moet het
vooraf gedroogd worden tot de volgende evenwichtsvochtgehaltes:
- plankenvloeren
en parket: 9% (WTCB-norm TV 218);
- nieuwbouw
en droge onverwarmde gebouwen: 10 tot 16%;
- droge
verwarmde gebouwen: 8 tot 14%.
Bewerking
Het meeste afzeliahout is gemakkelijk te bewerken. Toch zorgt dat voor veel
stof, wat vraagt om een goede afzuiging. Een zaaghoek van 15° is aangewezen bij
kruisdraad.
Afwerking
Onbehandeld afzeliahout vergrijst door uv-licht. Regenwater spoelt ook een deel
van de inhoudsstoffen uit. Dat ‘bloeden’ kan hardnekkige vlekken opleveren op
stenen onderdorpels of metselwerk.
Hoe verwijdert u afzeliavlekken van een stenen
ondergrond?
- Maak een
pasta van warm bleekwater (40°) en ijzerzoutvrij krijt.
- Breng de
pasta aan op de vlekken, dek af met een plastic folie en laat 12 uur
inwerken.
- Borstel
het overblijvende poeder weg en reinig met zuiver water.
- Herhaal
tot u tevreden bent.
Voorbehandeling
Afzelia voor buitenschrijnwerk vereist dus een voorbehandeling. Een wateroplossing
met vijf procent ammoniak lost de inhoudsstoffen aan het houtoppervlak
gedeeltelijk op. Het is aangewezen om eerst een afwerkingslaag op solventbasis
op het hout aan te brengen. Daarna kunt u afwerken met een filmvormend product
zoals CTOP of dekkende verf.
Komt afzelia in contact met beton?
Gebruik dan een alkalibestendige verf. Alleen zo hardt het beton voldoende uit.
BevestigingKomt afzelia in
contact met ijzer?
Gebruik dan roestvrije materialen zoals inox om afzeliahout te bevestigen.
Toepassingen
- allerhande
binnen- en buitenschrijnwerk;
- vloeren en
parket;
- gevelbekleding;
- terrassen,
wanden en plafonds;
- bouwconstructies;
- traptreden;
- tuinmeubelen;
- waterwerken;
- chemische
opslagvaten;
- draai- en
beeldhouwwerk;
- fineer;
- scheepsbouw.
Woodforum,
‘Afzelia’, internet, opgeroepen op 13 april 2014, http://www.woodforum.be/nl/houtsoorten/afzelia
S.I. WISELIUS, Houtvademecum, druk 10, BIM Media BV, Den
Haag, publicatiedatum: 01/07/2010, 736 pagina’s